Διαταραχή Συμπεριφοράς

Ποια συμπεριφορά θεωρείται δυσλειτουργική και πότε οδηγεί σε Διαταραχή Συμπεριφοράς – Διαγωγής; Πολλές φορές οι γονείς παρατηρώντας τη συμπεριφορά του παιδιού τους χάνονται ανάμεσα στα όρια της του επιτρεπτού και κατακλύζονται από το άγχος της διαχείρισης μιας συμπεριφοράς αγνοώντας την πηγή της. Ένα παιδί αναπτύσσεται μέσα σε ένα οικογενειακό πλαίσιο, αλλά μην ξεχνάμε και τα γενικότερα περιβαλλοντολογικά ερεθίσματα που λαμβάνει καθημερινά. Ο πιο ισχυρός δεσμός, παρ’ όλα αυτά και ο πιο αποτρεπτικός σε λανθάνουσες συμπεριφορές, είναι πάντα η οικογένεια.

Τί είναι η Διαταραχή Συμπεριφοράς (ΔΔ) ;

Η Διαταραχή της Συμπεριφοράς ή Διαγωγής αναδεικνύεται από ένα πρότυπο συμπεριφοράς στο οποίο παραβιάζονται αδιάκοπα κοινωνικοί κανόνες. Οι γονείς οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί παρατηρώντας τη συμπεριφορά του παιδιού, ώστε να βοηθήσουν στη μετέπειτα διάγνωση της διαταραχής σε συνεργασία με τον εκάστοτε ειδικό.

Πώς την αναγνωρίζω;

Η ΔΔ εκδηλώνεται συνήθως με επιθετικότητα σε ανθρώπους, σε ζώα και με άλλες παραβιάσεις, όπως κλοπή ή καταστροφή ξένης περιουσίας, η σύγχυση και ο ανεξέλεγκτος θυμός καθώς συνοδεύεται από νευροψυχολογικά προβλήματα , αδυναμία συγκέντρωσης και παρορμητικότητα. Το χρονικό διάστημα της επιθετικότητας πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον 6 μήνες. Τα παιδιά με διαταραχή συμπεριφοράς ενδέχεται να εκφοβίζουν, να απειλούν, να κάνουν οπλοχρησία. Επιπλέον, φαίνεται να είναι ανυπάκουα και να παραβιάζουν τους οικογενειακούς κανόνες, με πιο προσφιλή πράξη αυτή της παραμονής πολλές ώρες, ακόμα και ολόκληρης νύχτας, εκτός σπιτιού χωρίς τη γονική άδεια. Ταυτόχρονα, συχνές είναι και οι αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο, η αποφυγή υποχρεώσεων ή τα ψεύδη.

Η Διαταραχή συμπεριφοράς σε παιδική ηλικία επιδρά σε κοινωνικές και διαπροσωπικές δυσλειτουργίες, που επηρεάζουν την σχολική επίδοση και ένταξη του μαθητή στο σύνολο.

Συννόσηση:

Η Συννόσηση με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές είναι παρόμοια και στα δύο φύλλα. Επίσης, πολλές μελέτες έχουν συνδέσει τη διαταραχή αυτή με τη διαταραχή ελλειμματικής συμπεριφοράς – υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να τονίσουμε πως υπάρχει μία σημαντική φυλετική παρατήρηση. Η Διαταραχή Συμπεριφοράς είναι τέσσερις φορές πιο συχνή στα αγόρια απ’ ό,τι στα κορίτσια. Εμφανίζεται κυρίως μετά τα 10 χρόνια της ζωής του παιδιού, μπορεί όμως κάποια χαρακτηριστικά της να εμφανιστούν και νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και να συνεχιστούν και μετά την ενηλικίωση με σοβαρές παραβιάσεις.

Από ποια ηλικία παρατηρείται;

Οι διαταραχές διαγωγής ξεκινούν στην παιδική ή την εφηβική ηλικία, με βασική ηλικία 9-14 ετών, ενώ τα ποσοστά εμφάνισής τους στην εφηβική ηλικία είναι υψηλότερα σε σχέση με την παιδική, με την μεγαλύτερη αύξησή τους μεταξύ των 11 και 13 χρόνων.

Πώς μπορεί να προληφθεί η ΔΔ και ποιες δράσεις να ακολουθήσουν οι γονείς;

ΟΡΙΑ: Τα όρια δε συνάδουν με την τιμωρία. Η συνεχής επίπληξη πιθανά να οδηγήσει σε αίσθημα φόβου και στην καταπίεση των συναισθημάτων. Η πειθαρχία είναι απαραίτητη και διαφορετική για κάθε παιδί ανάλογα με την προσωπικότητά του. Μπορείτε να θέσετε λεκτικά και ήρεμα λογικά όρια, τα οποία αν παραβιαστούν, το παιδί θα πρέπει να γνωρίζει πως θα υπάρξουν συνέπειες. Αφού του εξηγήσετε ΓΙΑΤΙ είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί μία πράξη, προβείτε στο κατάλληλο plan b. (π.χ. αν το παιδί κλέψει κάποιο αντικείμενο από κάποιον συμμαθητή του. Αρχικά συζητήστε ΓΙΑΤΙ προέβη σε αυτή την πράξη, ύστερα εξηγήστε του ΓΙΑΤΙ μια τέτοια κίνηση δεν είναι επιθυμητή και ύστερα προτρέψτε το με θετικούς ενισχυτές να το επιστρέψει.
ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Συχνά οι γονείς παρεμβαίνουν ή υποχωρούν. Αυτό δημιουργεί μια εικόντα αστάθειας στο παιδί ή το δικαίωμα εκμετάλλευσης. Προσπαθήστε να είστε ακέραιοι στις αποφάσεις σας και να τις τηρείτε, ώστε να μπορέσει και το ίδιο το παιδί να σας τηρήσει και τους κανόνες.
ΘΕΤΙΚΟΙ ΕΝΙΣΧΥΤΕΣ: Το καλό πάντα είναι καλύτερο από το κακό. Έτσι, χρησιμοποιείστε επαίνους αντί τιμωρίες, ενθαρρύνετε αντί να απειλήσετε. Η αποδοχή άνευ όρων είναι πρωταρχικό συστατικό για μια υγιή σχέση με το παιδί σας. Αυτό δε συνεπάγεται φυσικά με την αποδοχή κάθε πράξης, αλλά με την αποδοχή του ίδιου του παιδιού. Όπως αναφέραμε στο προηγούμενο παράδειγμα, αν το παιδί κλέψει κάποιο αντικείμενο και αποφασίσει εν τέλει να το επιστρέψει, να τονίσετε πως είστε πολύ ευχαριστημένη ή περήφανη που το έκανε. Η προτροπή μέσα από θετικά αντανακλαστικά ενισχύει την αυτοπεποίθηση, διαχωρίζει στο παιδί τις επιθυμητές συμπεριφορές και οδηγεί σε μια ομαλή συνεργασία μαζί του.

Σταματάκου Γιώτα

Φιλόλογος – Εκπαιδευτική Ψυχολόγος MCs